O co pyta sąd na sprawie spadkowej?

Jeśli zastanawiamy się o co zapyta nas sąd na naszej sprawie spadkowej, najpierw musimy przyjąć, o jaką sprawę spadkowa chodzi. Zazwyczaj jest to sprawa o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy.

Stwierdzenia nabycia spadku na podstawie ustawy

Zarówno w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy czy z testamentu (o czym niżej) istnieje katalog pytań, które Sąd musi zadać w obu rodzajach spraw. Obowiązek zadawania tych pytań wynika z art. 669, 670, 671 kodeksu postępowania cywilnego. W pierwszej kolejności sąd ustala krąg potencjalnych spadkobierców. Pyta ile razy spadkodawca się żenił, ile miał dzieci własnych, czy miał dzieci przysposobione. Pyta również czy te osoby żyją. Oczywiście chodzi o to, czy w ich miejsce ewentualnie nie wstąpią ich spadkobiercy. Sąd pyta również czy wcześniej toczyła się już sprawa o stwierdzenie nabycia spadku, albo czy został zrobiony notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Zazwyczaj jest tak, że my jako wnioskodawcy w tego typu sprawie a zarazem najbliżsi spadkodawcy doskonale wiemy, że takie sprawy się nie toczyły. W przypadku konfliktów rodzinnych wyjątkowo może zdarzyć się, że inni spadkobiercy bez naszej wiedzy próbowali takie postępowanie przeprowadzić, a my nic o tym nie wiemy. Generalnie trudno byłoby przeprowadzić sprawę spadkową bez wiedzy najbliższych krewnych spadkodawcy. Właśnie aby temu zapobiec sąd zadaje szereg pytań. Sąd pyta również czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne albo przedsiębiorstwo (firma) z uwagi na nieco odmienne zasady dziedziczenia i postępowania w tego rodzaju sprawach. Sąd pyta uczestników postępowania również o to, czy toczyła się wcześniej sprawa o uznanie któregoś z potencjalnych spadkobierców za niegodnego dziedziczenia, oraz czy były składane oświadczenia spadkowe. To znaczy czy ktoś ze spadkobierców oświadczał o przyjęciu spadku wprost, przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza, czy odrzuceniu spadku. Nawet jeżeli zgodnie z wnioskiem ma to być sprawa o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy sąd pyta czy mamy wiedzę na temat testamentów. Chodzi tu o wszystkie testamenty spadkodawcy, nawet te odwołane i te, które na pierwszy rzut oka są nieważne. Trzeba powiedzieć, że nie tak rzadko się zdarza, że wnioskodawca jest przekonany, że będzie dziedziczył ustawowo, tymczasem na rozprawę przychodzi inny członek rodziny i pokazuje testament, o którym nic nie wiedzieliśmy.

Stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu 

Wyżej przedstawiony katalog pytań składa się na tzw. zapewnienie spadkowe. Jest to swego rodzaju zeznanie, które jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu, sąd zadaje więcej pytań związanych z samym testamentem. Jeśli ten testament jest testamentem prostym, sporządzonym u notariusza tych pytań za wiele nie ma. Inaczej gdy testament jest sporządzony własnoręcznie i zawiera dodatkowe postanowienia, jest niejednoznaczny, albo jeśli testamentów jest kilka. Gdy którykolwiek ze spadkobierców kwestionuje ważność testamentu z powodu sfałszowanego podpisu czy braku zdolności spadkodawcy do testowania - pytań jest bardzo dużo. Zasadniczo w takiej sytuacji otwiera się potrzeba przeprowadzenia całego postępowania dowodowego. Są wówczas przesłuchiwani nie tylko spadkobiercy ale również świadkowie. Niemal w każdym wypadku powstaje też potrzeba przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Generalnie przedłuża to postępowanie. Gdyby spadkobiercy powoływali te okoliczności tylko po to aby przedłużyć postępowanie, przepisy przewidują możliwość obciążenia ich kosztami sprawy w takiej sytuacji. 

O co sąd nie pyta?

Należy podkreślić, że w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd co do zasady nie ustala składu spadku, nie pyta o jego skład, o działki gruntu, pieniądze, mieszkania itp. W tej sprawie nikomu mieszkania "nie przydzieli". Takie szczegółowe przydzielenia konkretnych rzeczy sąd dokonuje w sprawie o dział spadku. Przy stwierdzeniu nabycia spadku pyta o to czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne, ponieważ na zasadzie wyjątku o dziedziczeniu tego składnika sąd orzeka w tym postępowaniu. Sąd wydaje wówczas postanowienie o dziedziczeniu całości spadku i odrębnie o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego, które wchodzi w jego skład.

Autor: Adwokat Zbigniew Chojaczyk

Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie. Po zdaniu egzaminu sędziowskiego, aktualnie prowadzi Kancelarię Adwokacką w Gdańsku.