

Jeśli zastanawiamy się o co zapyta nas sąd na naszej sprawie spadkowej, najpierw musimy przyjąć, o jaką sprawę spadkowa chodzi. Zazwyczaj jest to sprawa o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy.
Zarówno w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy czy z testamentu (o czym niżej) istnieje katalog pytań, które Sąd musi zadać w obu rodzajach spraw. Obowiązek zadawania tych pytań wynika z art. 669, 670, 671 kodeksu postępowania cywilnego. W pierwszej kolejności sąd ustala krąg potencjalnych spadkobierców. Pyta ile razy spadkodawca się żenił, ile miał dzieci własnych, czy miał dzieci przysposobione. Pyta również czy te osoby żyją. Oczywiście chodzi o to, czy w ich miejsce ewentualnie nie wstąpią ich spadkobiercy. Sąd pyta również czy wcześniej toczyła się już sprawa o stwierdzenie nabycia spadku, albo czy został zrobiony notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Zazwyczaj jest tak, że my jako wnioskodawcy w tego typu sprawie a zarazem najbliżsi spadkodawcy doskonale wiemy, że takie sprawy się nie toczyły. W przypadku konfliktów rodzinnych wyjątkowo może zdarzyć się, że inni spadkobiercy bez naszej wiedzy próbowali takie postępowanie przeprowadzić, a my nic o tym nie wiemy. Generalnie trudno byłoby przeprowadzić sprawę spadkową bez wiedzy najbliższych krewnych spadkodawcy. Właśnie aby temu zapobiec sąd zadaje szereg pytań. Sąd pyta również czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne albo przedsiębiorstwo (firma) z uwagi na nieco odmienne zasady dziedziczenia i postępowania w tego rodzaju sprawach. Sąd pyta uczestników postępowania również o to, czy toczyła się wcześniej sprawa o uznanie któregoś z potencjalnych spadkobierców za niegodnego dziedziczenia, oraz czy były składane oświadczenia spadkowe. To znaczy czy ktoś ze spadkobierców oświadczał o przyjęciu spadku wprost, przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza, czy odrzuceniu spadku. Nawet jeżeli zgodnie z wnioskiem ma to być sprawa o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy sąd pyta czy mamy wiedzę na temat testamentów. Chodzi tu o wszystkie testamenty spadkodawcy, nawet te odwołane i te, które na pierwszy rzut oka są nieważne. Trzeba powiedzieć, że nie tak rzadko się zdarza, że wnioskodawca jest przekonany, że będzie dziedziczył ustawowo, tymczasem na rozprawę przychodzi inny członek rodziny i pokazuje testament, o którym nic nie wiedzieliśmy.
Wyżej przedstawiony katalog pytań składa się na tzw. zapewnienie spadkowe. Jest to swego rodzaju zeznanie, które jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu, sąd zadaje więcej pytań związanych z samym testamentem. Jeśli ten testament jest testamentem prostym, sporządzonym u notariusza tych pytań za wiele nie ma. Inaczej gdy testament jest sporządzony własnoręcznie i zawiera dodatkowe postanowienia, jest niejednoznaczny, albo jeśli testamentów jest kilka. Gdy którykolwiek ze spadkobierców kwestionuje ważność testamentu z powodu sfałszowanego podpisu czy braku zdolności spadkodawcy do testowania - pytań jest bardzo dużo. Zasadniczo w takiej sytuacji otwiera się potrzeba przeprowadzenia całego postępowania dowodowego. Są wówczas przesłuchiwani nie tylko spadkobiercy ale również świadkowie. Niemal w każdym wypadku powstaje też potrzeba przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Generalnie przedłuża to postępowanie. Gdyby spadkobiercy powoływali te okoliczności tylko po to aby przedłużyć postępowanie, przepisy przewidują możliwość obciążenia ich kosztami sprawy w takiej sytuacji.
Należy podkreślić, że w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd co do zasady nie ustala składu spadku, nie pyta o jego skład, o działki gruntu, pieniądze, mieszkania itp. W tej sprawie nikomu mieszkania "nie przydzieli". Takie szczegółowe przydzielenia konkretnych rzeczy sąd dokonuje w sprawie o dział spadku. Przy stwierdzeniu nabycia spadku pyta o to czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne, ponieważ na zasadzie wyjątku o dziedziczeniu tego składnika sąd orzeka w tym postępowaniu. Sąd wydaje wówczas postanowienie o dziedziczeniu całości spadku i odrębnie o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego, które wchodzi w jego skład.
Autor: Adwokat Zbigniew Chojaczyk
Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie. Po zdaniu egzaminu sędziowskiego, aktualnie prowadzi Kancelarię Adwokacką w Gdańsku.