Co to jest zachowek

Zachowek to gwarantowana przez ustawę część spadku. Przysługuje osobom uprawnionym z ustawy. Do uprawnionych należą niektórzy spadkobiercy ustawowi: dzieci czy małżonek. Należy się im zachowek pomimo dokonanych darowizn lub istnienia testamentu, który nie uwzględnia ich lub przewiduje dla nich zbyt małą część spadku. Zachowek to ograniczenie swobody spadkodawcy i ma na celu zabezpieczenie interesów najbliższych członków rodziny po spadkodawcy. Zachowek to gwarantowana część spadku wyrażona w pieniądzu. Uprawnionemu z tytułu zachowku przysługuje wobec zobowiązanych roszczenie pieniężne. Uprawniony nie może domagać się wydania ruchomości czy fizycznego przyznania mu części nieruchomości.

Komu należy się zachowek

Prawo do zachowku ma określona wąska grupa, to tylko niektóre osoby będące jednocześnie spadkobiercami ustawowymi, a które zostają pominięte w testamencie lub którym w testamencie została przyznana zbyt mała część majątku. Zgodnie z artykułem 991 § 1 Kodeksu cywilnego do zachowku uprawnieni są zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd..) małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Zatem ile wynosi zachowek dla rodzeństwa ? Niestety zachowek dla rodzeństwa się nie należy.

Zachowek ile procent wynosi

Wiedząc, komu należy się zachowek, trzeba wyjaśnić, ile wynosi zachowek. Wysokość zachowku to połowa udziału, który spadkobierca otrzymałby w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Wysokość zachowku zależy od liczby uprawnionych do zachowku. Zależy też od wartości całego spadku. Im więcej spadkobierców tym zachowek mniejszy. Gdy obliczamy wartość zachowku, to liczymy to, co wchodziło w skład spadku w chwili śmierci spadkodawcy. Tworzymy też fikcję prawną i do tego stanu spadku doliczamy darowizny dokonane przez spadkodawcę za życia. Od należnego nam zachowku odliczamy to, co sami otrzymaliśmy od spadkodawcy w darowiźnie. Co do zasady wartość darowizny obliczamy według stanu fizycznego na dzień darowizny, ale według cen aktualnych. Prawidłowe wyliczenie zachowku jest dość skomplikowane, dlatego radzę przed rozpoczęciem jakichkolwiek rozmów na ten temat z rodziną skonsultować się ze mną. W praktyce zdarzały się sytuacje, że Klienci przychodzili już po pierwszych rozmowach z rodziną, w których zgodzili się na niedoszacowaną wartość zachowku.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej, zapraszam na konsultację.

Ile wynosi zachowek dla rodzeństwa

Odpowiadając na pytanie, ile wynosi zachowek dla rodzeństwa po pierwsze, trzeba wyjaśnić, o jaką sytuację chodzi. Czy chodzi o zachowek między nimi, to znaczy zmarł brat i rozważamy zachowek dla jego siostry. Czy zmarł ojciec, który miał dwoje dzieci i rozważamy jaki zachowek dla rodzeństwa po ojcu. Jeśli chodzi o pierwszą sytuację, odpowiedź jest taka, że zachowek pomiędzy rodzeństwem się nie należy. Artykuł 991 § 1 Kodeksu cywilnego wprowadza zamknięty katalog osób, którym zachowek przysługuje. Po śmierci np. brata, co do zasady przysługuje on żonie brata, jego dzieciom, ewentualnie rodzicom, natomiast nie przysługuje siostrze, czy dzieciom siostry.

Darowizna a prawo do zachowku

Darowizna jest umową, w której darczyńca zobowiązuje się bezpłatnie przekazać obdarowanemu jakieś dobro majątkowe. Musi być zawarta w formie aktu notarialnego, jeżeli przedmiotem darowizny jest nieruchomość. W stosunkach rodzinnych dzieje się tak dość często, np. rodzice jednemu dziecku przekazują mieszkanie, działkę, książeczkę mieszkaniową czy jaką kwotę pieniężną. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest fakt, że do spadku po tym rodzicu wejdzie mniej majątku. W sytuacjach skrajnych dochodzi do tego, że już w podeszłym wieku przyszły spadkodawca w drodze darowizny zbywa cały swój majątek na rzecz różnych osób i w skład spadku nie wchodzi już nic. Mówimy wtedy, że spadek jest pusty. Przepisy o zaliczeniu darowizn na zachowek mając stanowić właśnie ochronę spadkobierców przed takimi sytuacjami. Tak jak wyżej pisałem, co do zasady, tak dokonaną darowiznę zaliczamy do spadku, czyli przyjmujemy fikcję prawną, że do tej darowizny nie doszło. Wówczas spadek nie będzie pusty, tylko (fikcyjnie) w jego skład wejdzie darowana rzecz, a jej wartość będzie dla nas podstawą do kalkulacji zachowku.

Na koniec ważna informacja. W internecie w wielu miejscach można przeczytać, że zaliczeniu na zachowek podlegają tylko darowizny uczynione 10 lat przed śmiercią. Nie jest to pełna informacja. Termin 10 lat dotyczy tylko dalszej rodziny, osób obcych. Darowizny dokonane na rzecz osób, które same są uprawnione do zachowku po tym spadkobiercy, są zaliczane bez 10-letniego ograniczenia. Podlegają zaliczeniu nawet takie, dokonane 30 lat przed śmiercią.

Drobne darowizny oraz darowizny zwyczajowe nie są zaliczane na zachowek.

Umowa o dożywocie a zachowek

Umowa o dożywocie polega na tym, że właściciel nieruchomości (zbywca) przenosi jej własność na inną osobę (nabywcę), w zamian za co nabywca zobowiązuje się dożywotnio zapewnić zbywcy utrzymanie. To utrzymanie zawiera w sobie opiekę, mieszkanie, wyżywienie, odzież i inne niezbędne potrzeby. Umowa o dożywocie musi być zawarta w formie aktu notarialnego.

Darowizny mogą być wliczane do spadku przy obliczaniu wysokości zachowku. Umowa o dożywocie nie jest traktowana jako darowizna i nie jest wliczana do spadku przy obliczaniu wysokości zachowku. Umowa o dożywocie nie jest bowiem przekazaniem majątku bezpłatnie; zbywca w zamian otrzymuje świadczenia dożywotnie. Dożywocie nie zwiększa wartości spadku. W rezultacie osoba obciążona umową o dożywocie nie jest zobowiązana do wypłaty zachowku z tytułu takiej umowy.

Kiedy zachowek się nie należy

Dostałeś pozew o zachowek, co to oznacza ? Na pewno warto skontaktować się z adwokatem, ponieważ zachowek, choć przysługuje najbliższym krewnym zmarłego, nie jest gwarantowany. Istnieją sytuacje, kiedy zachowek się nie należy:

Odrzucenie spadku

Osoba uprawniona do zachowku może odrzucić spadek po zmarłym. W takim przypadku traci ona również prawo do zachowku.

Zrzeczenie się dziedziczenia

Osoba uprawniona do zachowku może zawrzeć umowę z przyszłym spadkodawcą, na mocy której zrzeka się dziedziczenia. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zrzeczenie się prawa do zachowku, chyba że umowa stanowi inaczej.

Uznanie za niegodnego dziedziczenia

Osoba uprawniona do zachowku może być uznana przez sąd za niegodną dziedziczenia w przypadkach określonych przez przepisy. Przykładowo, gdy dopuściła się umyślnego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Uznanie za niegodnego dziedziczenia powoduje, że zachowek się nie należy.

Wydziedziczenie w testamencie

Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć zstępnych, małżonka lub rodziców. To pozbawi te osoby prawa do zachowku. Wydziedziczenie musi być uzasadnione w testamencie i nastąpić z przyczyn określonych w przepisach, takich jak:

Umyślne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub czci spadkodawcy.
Rażące naruszenie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
Trwały brak kontaktów ze spadkodawcą z własnej woli i nieuzasadnionych przyczyn,
Uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego

uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku opieki nad spadkodawcą, jako rodzic, opiekun, rodzina zastępcza
małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Zrzeczenie się zachowku

Zrzeczenie się prawa do zachowku może nastąpić w całości albo w części w umowie z przyszłym spadkodawcą o zrzeczenie się dziedziczenia po nim. Taka umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Przedawnienie roszczenia o zachowek

Ten, komu należy się zachowek, ma określony czas na jego realizację. Roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie pięciu lat od ogłoszenia testamentu. Po upływie tego terminu uprawniony traci prawo do dochodzenia zachowku.

Przy spełnieniu tych warunków osoby, które w normalnych okolicznościach byłyby uprawnione do zachowku, tracą to uprawnienie.

Przepisanie majątku za życia a zachowek

Przeniesienie majątku darowizną powoduje zmniejszenie wartości spadku. Darowizny dokonane przez spadkodawcę za życia mogą być wliczane do wartości spadku przy obliczaniu wysokości zachowku. Dzieje się tak, gdy były dokonane na rzecz zstępnych (dzieci, wnuków) lub małżonka, a także rodziców, jeżeli byliby oni uprawnieni do zachowku. Darowizny dokonane na rzecz innych osób (niespokrewnionych, dalszych krewnych) są wliczane do wartości spadku, jeżeli zostały przekazane w okresie 10 lat przed śmiercią spadkodawcy.

Wydziedziczenie

Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć niektórych spadkobierców. Wydziedziczenie to pozbawienie prawa do zachowku. Aby wydziedziczenie było skuteczne, musi spełniać określone warunki.

Aby wydziedziczenie było ważne, spadkodawca musi wyraźnie i wyczerpująco wymienić w testamencie przyczyny, które uzasadniają takie działanie. Powody uzyskują swoją podstawę w Kodeksie cywilnym, a należą do nich:

Przestępstwo przeciwko spadkodawcy lub jego najbliższym osobom. Na przykład popełnienie przestępstwa umyślnego przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub czci spadkodawcy, lub jednej z najbliższych mu osób.
Rażące naruszenie obowiązków rodzinnych: Np. odmowa pomocy w potrzebie, brak kontaktów z własnej woli.
Długi brak kontaktów z własnej winy.Ignorowanie spadkodawcy przez długi czas bez uzasadnienia.

Pominięcie osoby w testamencie to nie jest wydziedziczenie. Spadkodawca musi podać konkretne powody wydziedziczenia. Brak uzasadnienia wydziedziczenia może powodować jego nieważność. W przypadku wydziedziczenia dziecka – jego dzieci (wnuki spadkodawcy) zachowują prawo do zachowku, chyba że również zostaną wydziedziczone.

Jest możliwość podważenia wydziedziczenia. Osoba wydziedziczona może podważyć wydziedziczenie gdy:

Nie zgadza się z podanymi powodami.
Wskazane w testamencie powody są nieprawdziwe, niesłuszne lub błędnie przypisane.
Wydziedziczenie było dokonane w nieodpowiedniej formie.