Jeżeli są Państwo obywatelami polskimi i rozwodzą się Państwo w innym kraju, który nie jest członkiem Unii Europejskiej, jak na przykład Wielka Brytania to co do zasady możliwe jest jednoczesne dokonanie podziału majątku małżonków. Jeśli rozwodzimy się w UK i chcemy podzielić majątek w Wielkiej Brytanii, nie będzie to szczególnie trudne, jeżeli są tą ruchomości, np. samochód czy gotówka i to bez względu na to, czy znajdują się na terenie Polski to, czy np. Anglii. Sytuacja komplikuje się, gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, mieszkanie, dom, niezabudowana działka, które znajdują się na terenie Polski. Na chwilę obecną nie ma przepisów polskich, które pozwalałby sądom w Wielkiej Brytanii dzielić polskich nieruchomości. Być może w przyszłości zostanie zawarta stosowna umowa międzynarodowa, ale w tej chwili takiej nie ma.
Czy ten majątek na pewno jest wspólny
Zanim przejdę do wyjaśnienia tej sytuacji, warto przypomnieć, chociaż ogólnie co stanowi majątek wspólny, a co go nie stanowi. Może się bowiem okazać, że nieruchomość w ogóle nie podlega działowi w sprawie o podział majątku wspólnego. W polskim prawie określenie tego, co stanowi majątek wspólny, a co nie znajduje się przede wszystkim w artykułach 31 i 32 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jeżeli nie zawarto umowy o rozdzielność majątkową lub innej umowy majątkowej małżeńskiej, to generalna zasada jest taka, że wszystko to, co zostało nabyte po zawarciu związku małżeńskiego, stanowi majątek wspólny. Jest tutaj pewien istotny wyjątek. Jeżeli posiadaliśmy jakiś majątek np. gotówkę przed zawarciem małżeństwa, ale już po zawarciu małżeństwa za tą dokładnie gotówkę kupiliśmy samochód, to mimo tego, że został zakupiony po zawarciu związku, nie stanowi on majątku wspólnego do podziału. Dzieje się tak dlatego, że środki na ten zakup pochodziły z majątku, który został zgromadzony przed zawarciem związku. Gdy na przykład ten przedmiot majątkowy tylko w części został zakupiony za pieniądze sprzed zawarcia związku, to w tym przypadku również może należeć się nam zwrot włożonych pieniędzy – jest to tak zwane rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Do majątku wspólnego nie będą należały przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Oczywiście w zakresie kwalifikacji praw, które wchodzą i nie wchodzą do majątku wspólnego, są jeszcze inne szczegółowe uregulowania, ale powyższym fragmentem chciałem tylko Państwu zwrócić uwagę, na potrzebę upewnienia się, czy wszystkie elementy, które chcemy dzielić w sprawie, są rzeczywiście majątkiem wspólnym.
Podział majątku po brexicie
Wracając do mertium sprawy to zgodnie z umową o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej do dnia 31 grudnia 2020 r. trwał okres przejściowy, w trakcie którego wobec Wielkiej Brytanii obowiązywało prawo Unii Europejskiej, z takim samym skutkiem jak wobec wszystkich państw członkowskich.
W sprawach, w których pozew (albo wniosek w postępowaniu nieprocesowym) został wniesiony po 31 grudnia 2020 r. orzeczenia wydane przez sądy Wielkiej Brytanii, nie będą automatycznie uznawane w Polsce na podstawie rozporządzenia Bruksela I bis. Kwestie te są regulowane przez stosowne umowy międzynarodowe, lub w ich braku, prawo krajowe Wielkiej Brytanii i Polski. Obecnie nie ma umowy międzynarodowej, której stronami jest Wielka Brytania i Polska, a która regulowałaby właściwość sądu w sprawie podziału nieruchomości w toku sprawy o rozwód, czy podział majątku.
Kwestię jurysdykcji sądu w sprawach podziału majątku reguluje polski kodeks postępowania cywilnego, art. 11062 § 2 k.p.c. stanowi on, że co do zasady można przeprowadzić podział majątku w Polsce, ale z wyłączeniem nieruchomości położonych w Polsce.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej, zapraszam na konsultację.
Co do nieruchomości położonych w Polsce właściwość polskiego Sądu jest wyłączna, to znaczy, że jeżeli orzeknie o tym sąd w Walii, to takie orzeczenie nie będzie miało mocy prawnej. Nie jest też możliwe zawarcie pomiędzy stronami umowy co do tego, że w sprawie podziału nieruchomości w Polsce właściwy będzie sąd w Walii czy Anglii. Zgodnie z art. 11038 k.p.c. do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o prawa rzeczowe na nieruchomości i o posiadanie nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej, jak również sprawy ze stosunku najmu, dzierżawy i innych stosunków dotyczących używania takiej nieruchomości, z wyjątkiem spraw o czynsz i inne należności związane z używaniem lub pobieraniem pożytków z takiej nieruchomości. Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą także sprawy niewymienione w § 1 w zakresie, w którym rozstrzygnięcie dotyczy praw rzeczowych, posiadania lub używania nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej. Taki sam przepis obowiązuje w stosunku do postępowań nieprocesowych dotyczących nieruchomości, zgodnie z art. 11102 k.p.c. Jurysdykcja krajowa w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym jest wyłączna w zakresie, w którym rozstrzygnięcie dotyczy praw rzeczowych na nieruchomości lub posiadania nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe zostało także poparte praktyką sądową np. postanowienie SN z 13.10.1986 r., I CR 272/86.
Wobec powyższego nie jest możliwe, żeby sąd w Anglii orzekał o tym, komu i na jakich zasadach przyznać dom w Polsce. Sąd w Anglii czy Walii nie może też nakazać sprzedaży tego domu, ani go w żaden sposób rozliczyć pieniężnie np. uwzględniając tylko jego wartość w pieniądzu. Taki nakaz rozliczenia nie będzie miał skutku w Polsce co do nieruchomości. Nadal jej właścicielami będą obie strony, a orzeczenie sądu w Anglii nie będzie mogło być podstawą do dokonywania jakichkolwiek zmian w prawie własności w księdze wieczystej domu. Innymi słowy, takie orzeczenie będzie nieskuteczne w Polsce, niewykonalne. Podsumowując, można przeprowadzić postępowanie o podział majątku wspólnego w Anglii ale jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość, albo udział w takiej nieruchomości to dział można przeprowadzić jedynie częściowo – z wyłączeniem tej nieruchomości. Dział tej nieruchomości należy przeprowadzić w Polsce – wówczas będzie to również sprawa o podział majątku wspólnego, ale również przeprowadzona częściowo, to jest tylko w zakresie nieruchomości położonej w Polsce.