Czym jest władza rodzicielska
Zanim zajmiemy się pojęciem ograniczenia władzy rodzicielskiej najpierw powinniśmy powiedzieć sobie czym jest ta władza rodzicielska. Co do zasady władza rodzicielska to uprawnienie rodzica do kierowania osobą dziecka, formalna możliwość podejmowania za dziecko decyzji, które ono nie może podjąć, z uwagi na swoją niedojrzałość i bark rozeznania. Typowymi przykładami wykonywania władzy rodzicielskiej jest zapisanie dziecka do szkoły, na zajęcie dodatkowe, zajęcia pozaszkolne, zapisanie dziecka na terapie, kwestia wiary i przynależności do kościoła określonego wyznania, zakupy rzeczy na potrzeby dziecka, wyjazdy na wypoczynek, za granicę i szereg innych okoliczności. Władza rodzicielska może dotyczyć także szeregu innych aspektów jak np. zarząd majątkiem dziecka (np. odziedziczonym czy darowanym). Władza rodzicielska to możliwość działania, ale w określony sposób. Rodzicowi czy opiekunowi władza rodzicielska przysługuje na mocy przepisów, ale z tych samych przepisów wynika zobowiązanie rodzica co do sposobu jej wykonywania. Otóż ma ona być wykonywania zgodnie z dobrem dziecka. Pojęcie dobra dziecka jest bardzo szerokie. Ta “szerokość” pojęcia nie oznacza, że rodzic może rozumieć ją jak chce, albo jak mu wychodzi. Szerokość dotyczy tego, że dobro dziecka należy brać pod uwagę w wielu aspektach od metod wychowawczych, przez dietę, naukę i sposób wypoczynku. Wystarczy poważne zaniedbanie dobra dziecka w jednym z obszarów, aby powstały podstawy do ograniczenia władzy rodzicielskiej.
Czym nie jest władza rodzicielska
W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na sytuację, w której najczęściej spotykam się przy prowadzeniu tego typu spraw. Rodzice często mylą władzę rodzicielską z kontaktami z dzieckiem. W chwili obecnej zostało ustalone, że nie są to te same pojęcia. Kontakty z dzieckiem to możliwość spędzania czasu z dzieckiem, bycie z nim w interakcji w tej samej przestrzeni, to też kontakty elektroniczne jak rozmowy telefoniczne czy rozmowy video. Innymi słowy to spędzanie czasu z dzieckiem – nie kierowanie nim, nie podejmowanie decyzji odnośnie osoby dziecka. Można mieć kontakty z dzieckiem ale njednocześnie być pozbawionym władzy rodzicielskiej, czy mieć ograniczoną władzę rodzicielską o czym w dalszej cześci artykułu. Co do zasady ogrniczenie władzy rodzicielskiej nie oznacza pozbawienia kontaktów. Istotnym jest powód ograniczenia tej władzy rodzicielskiej, ponieważ jeżeli przyczyną jest agresja w stosunku do dziecka, nadużywanie alkoholu, zaniedbania wychowawcze to ograniczenie władzy rodzicielskiej będzie połączone z ograniczeniem kontaktów osobistych, albo w ogóle pozbawieniem rodzica kontaktu z dzieckiem.
Czym jest ograniczenie władzy rodzicielskiej
Ograniczenie władzy rodzicielskiej to decyzja sądu – postanowienie, w którym sąd pozbawiania rodzica możliwości współdecydowania z drugim rodzicem o jakiejś części życia dziecka. To znaczy w zakresie, w jakim rodzic tej władzy jest pozbawiony, drugi rodzic samodzielnie podejmuje decyzje, bez konieczności uzgadniania tego z tym rodzicem. Przykładem z praktyki sądowej jest postanowienie, o treści na przykład, że sąd ogranicza władzę rodzicielską ojca do współdecydowania o sprawach z zakresu nauki, zdrowia i wyjazdów zagranicznych. Oznacza to, że ojciec decyduje o niewielu rzeczach. Jeżeli dziecko jest już w szkole podstawowej to tych decyzji odnośnie szkoły wiele nie będzie to np. zajęcia dodatkowe. Jeśli chodzi o zdrowie to cóż, jeśli dziecko jest poważniej chore to trzeba iść do lekarza i zbyt dużo do analizowania w tej sytuacji nie ma. Może być kwestia wyboru lekarza, terapii czy też placówki na NFZ – bezpłatnej, czy lekarza prywatnego. Wyjazd zagraniczny, cóż zazwyczaj zdarza się raz na jakiś czas. To oznacza w praktyce, że wszystkie czynności życia codziennego, to co zazwyczaj się dzieje jest poza zakresem jego współdecydowania. Matka decyduje o tym samodzielnie. Oczywiście przyczyny tego stanu rzeczy (tzn. ograniczenia władzy rodzicielskiej) mogą być różne usprawiedliwione albo nieusprawiedliwione dlatego trzeba się bronić. Konsekwencją nieuzasadnionego ograniczenia władzy rodzicielskiej może być problem z alimentami. Dzieje się tak dlatego, że jeden rodzic decyduje o dziecku i wydatkach na jego potrzeby a drugi – nie, drugi rodzic płaci alimenty. Stąd powiem szczerze samo przeczytanie w internecie wszystkiego na temat ograniczenia władzy rodzicielskiej nie wystarczy, aby poradzić sobie prawnie z tym tematem i jego konsekwencjami. Warto skonsultować się z adwokatem, który tak jak ja ma w tym zakresie duże sądowe doświadczenie.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej, zapraszam na konsultację.
Powody ograniczenia władzy rodzicielskiej
W internecie możecie Państwo przeczytać wiele teoretycznych artykułów na ten temat. Praktyka (i prawo) jest takie, że najczęstszą przyczyną ograniczania władzy rodzicielskiej jest konflikt rodziców, albo inaczej brak porozumienia co do tego, że będzie ona zgodnie wykonywana przez obojga rodziców. Sąd opiekuńczy bardzo chętnie odmówi ograniczenia władzy rodzicielskiej, ponieważ wszystkim zależy na tym, aby dzieci rozwijały się w harmonicznej rodzinie. Musi jednak ją ograniczyć, kiedy nie ma przekonania, że rodzice potrafią się porozumieć w ważnych kwestiach. Tu znowu lepsza jest konsultacja z doświadczonym adwokatem ponieważ w internecie możemy poczytać o ogólnych zasadach, a o swojej konkretnej sprawie i okolicznościach nie przeczytamy. U mnie dowiedzie się Państwo jaka strategia działania jest możliwa i jaką przyjąć – nie tylko w sprawie, ale w ogóle w kontaktach z dziećmi.
Innym częstym powodem ograniczenia władzy jest po prostu bark kontaktu pomiędzy rodzicami. Konflikt na zasadzie “nie będę od ciebie odbierał/odbierała telefonów”, zablokuje cię itd.. ten z rodziców który to robi musi liczyć się z konsekwencjami— trzeba po prostu z tego wyjść.
Wniosek o wszczęcie postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej
Postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej może toczyć się niejako w dwóch przypadkach. Pierwszy, podstawowy jest taki, kiedy jeden z rodziców, składa do Sądu Rejonowego wniosek o ograniczenie tej władzy rodzicielskiej drugiemu z rodziców. Druga sytuacja jest taka, kiedy sąd opiekuńczy sam wszczyna takie postępowanie. Mówi się wówczas, że wszczyna jez urzędu. Zazwyczaj następuje to na skutek zawiadomienia podmiotów trzecich, szkoły, przedszkola, policji, kuratorów, pracowników GOPS, MOPS, innych osób. Do wszczęcia postępowania przez sąd z urzędu może dojść także w toku innej sprawy. Na przykład w sprawie o alimenty, gdy widać, że spór pomiędzy rodzicami jest na tytle poważny, że dochodzi do zaniedbania potrzeb dzieci, zagrożenia ich bezpieczeństwa, sąd z urzędu może wszcząć postępowanie o ograniczenie rodzicom władzy rodzicielskiej. O władzy rodzicielskiej sąd musi orzec także w toku sprawy o rozwód, bez względu na to, czy któraś ze stron złoży wniosek w kwestii ograniczenia praw rodzicielskich, czy też nie. To, że w sprawie rozwodowej sąd obowiązkowo orzeka o władzy rodzicielskiej, to nie znaczy, że dojdzie do ograniczenia praw rodzicielskich. Jeżeli nie ma do tego podstaw, sąd powierzy władzę rodzicielską obojgu rodzicom.
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej należy złożyć do Sądu Rejonowego. Koniecznie trzeba załączyć odpis aktu urodzenia dziecka, czy dzieci, których ten wniosek dotyczy, a jeżeli dziecko pochodzi z małżeństwa także odpis aktu małżeństwa. W praktyce częstym pytaniem jest, czy może być kopia takiego aktu. Nie, musi to być oryginał. We wniosku trzeba wskazać, w jaki sposób chcemy ograniczyć władzę rodzicielską drugiemu rodzicowi. Trzeba napisać też uzasadnienie i podać, z jakich powodów ma się tak stać, jakie sytuacje, argumenty przemawiają za tym, że dobro dziecka jest zagrożone. Do wniosku składanego do sądu trzeba dołączyć dodatkowy egzemplarz wniosku ze wszystkimi załącznikami dla strony przeciwnej. Do tego dodatkowego egzemplarza nie trzeba załączać oryginałów załączników, wystarczą kopie. W swojej praktyce zawodowej stale prowadzę sprawy o ograniczenie władzy rodzicielskiej i chętnie pomogę Państwu w prawidłowym przygotowaniu takiego wniosku lub poprowadzeniu sprawy.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej a pozbawienie władzy rodzicielskiej – różnice
Różnica jest oczywista. Pozbawienie władzy rodzicielskiej to całkowity jej brak. Rodzic, który jest jej pozbawiony, nie ma żadnej władzy nad dzieckiem, nie może nim kierować, czy organizować jego życia. Do takiego orzeczenia sądu opiekuńczego dochodzi w sytuacji, gdy rodzic poważnie narusza swoje obowiązki wobec dziecka, narusza dobro dziecka, nie współpracuje z drugim rodzicem, a jednocześnie sytuacja taka jest trwała w czasie i nic nie zapowiada jej zmiany. Trzeba w tym miejscu dodać, że orzeczenie sądu o władzy rodzicielskiej, jej pozbawienie czy ograniczenie może być w przyszłości uchylone, lub zmodyfikowane. Zależy to od postawy i zachowania rodzica, któremu tą władzę ograniczono czy odebrano. Trzeba wówczas złożyć wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej i oczywiście stosownymi okolicznościami i dowodami przekonać sąd, że powinien zmienić swoje poprzednie orzeczenie.